در بسیاری از پروژه های عمرانی، شرایط خاک زیر سازه به گونه‌ای است که پی های سطحی پاسخگوی بار وارده نیستند؛ مخصوصا در شرایطی که بار سازه زیاد و خاک زیرین نرم یا ضعیف باشد. در این مواقع، شمع های بتنی درجا به عنوان راهکاری موثر برای انتقال بار به لایه های مقاوم تر و عمیق تر مورد استفاده قرار می‌گیرند.
شمع بتنی درجا، علاوه بر اینکه یک عنصر سازه‌ای است، نقش کلیدی در افزایش پایداری و ایمنی سازه دارد. این شمع‌ها به طور مستقیم در محل پروژه ساخته می‌شوند و با عبور از لایه‌های ضعیف خاک، بار را به زمین مقاوم تر منتقل می‌کنند.
در این مقاله، به معرفی کامل شمع‌های بتنی درجا، انواع مختلف آنها، روش‌های اجرایی، کاربردها و مزایای فنی آن پرداخته می‌شود. شناخت درست و به‌کارگیری اصولی این نوع فونداسیون، گامی مهم در تضمین استحکام و دوام پروژه های ساختمانی است.
شمع بتنی درجا چیست؟
شمع بتنی درجا، نوعی شمع بتنی است که بتن آن مستقیما در محل اجرا و داخل زمین بدون نیاز به ساخت قبلی قطعات ریخته می‌شود. ابتدا قالب یا غلاف موقت در زمین قرار می‌گیرد تا دیواره گودال حفاری حفظ شود. سپس شبکه آرماتور درون قالب نصب می‌شود تا مقاومت شمع تامین گردد. بتن با استفاده از لوله ترمی از پایین قالب فونداسیون به داخل آن منتقل می‌شود تا از تماس بتن با هوا و جدایش آن جلوگیری شود.
همزمان با پر شدن قالب از بتن، قالب به تدریج از زمین خارج می‌شود تا شمع به صورت یکپارچه شکل بگیرد. این روش مناسب شرایطی است که استفاده از شمع‌های کوبیده شده به دلیل ایجاد صدا، لرزش یا نزدیکی به سازه‌های حساس امکان پذیر نیست. همچنین در خاک‌های ناپایدار، این روش به دلیل کنترل بهتر کیفیت بتن و حداقل اختلال در زمین، اولویت دارد. مراحل اصلی شامل آزمایش خاک، حفاری، نصب آرماتور و بتن ریزی است که با دقت انجام می‌شود تا پایداری و دوام شمع تضمین شود
پیشنهاد ناشر
ممکن است این را نیز بپسندید: قالب لغزنده
انواع شمع بتنی درجا
شمع بتنی درجا، به عنوان یکی از موثرترین راهکارها برای انتقال بار سازه به لایه‌های مستحکم زیرسطحی، مستقیما در محل پروژه اجرا می‌شود. این شمع‌ها از طریق حفر گمانه و بتن ریزی در همان محل ساخته می‌شوند و به دلیل قابلیت اجرا در عمق های زیاد و محدودیت های دسترسی، انتخاب اول در بسیاری از پروژه‌های عمرانی محسوب می‌گردند.
از نظر ساختاری، شمع‌های درجا به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:
- شمع درجا مسلح: در این نوع، یک قفسه آرماتور فولادی درون گمانه قرار می‌گیرد تا بتن را در برابر نیروهای خمشی و جانبی تقویت کند. این شمع‌ها معمولا در پروژه هایی استفاده می‌شوند که بارهای ترکیبی یا نیروهای جانبی قابل توجه وجود دارد.
- شمع درجا غیرمسلح: این شمع‌ها فاقد آرماتور بوده و برای شرایطی به کار می‌روند که نیروهای وارده عمدتا فشاری و مستقیم هستند. در نتیجه، هزینه ساخت آنها کمتر است و در پروژه های سبک یا موقت کاربرد دارند.
اما از نظر شیوه اجرا، شمع‌های درجا معمولا به دو روش پیاده سازی می‌شوند:
- نوع غلاف دار: ابتدا یک غلاف فولادی یا فلزی به صورت موقت یا دائمی در خاک قرار داده می‌شود. این غلاف مانع ریزش دیواره های گمانه در خاک های سست یا آب دار می‌شود. پس از حفر گمانه و بتن ریزی، غلاف یا باقی می‌ماند یا برداشته می‌شود.
- نوع بدون غلاف: در این روش، دیواره های گمانه بدون غلاف دائمی نگهداری می‌شوند و تنها در حین اجرای کار، ممکن است از ابزارهای موقت برای جلوگیری از ریزش استفاده شود. این روش بیشتر در خاک های پایدار و خشک کاربرد دارد.
کاربردهای شمع بتنی درجا در ساختمان سازی
شمع بتنی درجا یکی از روش های متداول در انتقال بار به لایه‌های عمیق خاک است که در پروژه های مختلف عمرانی و ساختمانی کاربرد زیادی دارد. این شمع‌ها به طور مستقیم در محل پروژه ایجاد می‌شوند و با حفاری و بتن ریزی درجا شکل می‌گیرند.
شمع درجا در ساختمان سازی پایه‌ای قابل اعتماد برای ساختمان های مسکونی، تجاری و اداری است که در زمین هایی با ظرفیت باربری سطحی کم اجرا می‌شود. این شمع‌ها قابلیت تحمل بارهای سنگین عمودی را دارند و بنابراین در سازه های بلند و برج‌ها اهمیت زیادی پیدا می‌کنند.
علاوه بر ساختمان‌ها، در پروژه های زیرساختی مانند کف سازی صنعتی، سکوهای انتقال بار و سازه های پشتیبان نیز شمع درجا کاربرد دارد. در حوزه پل سازی، مخصوصا در شرایطی که زمین نرم است، یا با سطح آب زیرزمینی بالا مواجه هستیم، اجرای شمع بتنی در محل به عنوان راهکاری امن و مقرون به صرفه جهت پی گذاری پایه‌ها و کوله های پل مطرح است.
یکی از مزایای مهم شمع بتنی درجا، امکان استفاده در زمین‌هایی با شرایط خاص و وجود موانع زیرسطحی است که استفاده از شمع های پیش ساخته را محدود می‌کند. اجرای شمع در محل باعث کاهش ریسک های اجرایی و افزایش کنترل بر کیفیت کار می‌شود.
پیشنهاد ناشر
ممکن است این را نیز بپسندید: قالب تیرپل
مراحل اجرای شمع بتنی درجا
برای اجرای شمع بتنی درجا، معمولا چهار مرحله اصلی وجود دارد که به ترتیب انجام می‌شوند تا شمع به درستی ساخته و مقاوم شود. هر مرحله اهمیت خاص خود را دارد و اجرای دقیق آنها تضمین کننده کیفیت نهایی شمع است.
۱. حفاری گمانه
اولین مرحله، حفر یک سوراخ عمودی در زمین است. این کار با دستگاه های مخصوص مثل ریگ حفاری انجام می‌شود. در طول حفاری، بسته به نوع خاک، ممکن است از روکش فلزی یا دوغاب بنتونیت استفاده شود تا دیواره های سوراخ ریزش نکند. اگر لازم باشد، در انتهای گمانه یک بخش پیازی شکل هم ایجاد می‌کنند تا ظرفیت باربری بیشتر شود.
۲. قرار دادن قفس آرماتور
وقتی حفاری کامل شد، قفس فلزی مخصوصی که از قبل طبق نقشه ساخته شده، داخل گمانه گذاشته می‌شود. این قفس نقش اصلی در استحکام شمع را دارد. دور قفس هم فاصله گذارهایی نصب می‌شود تا بتن ریزی به درستی انجام شود و قفس وسط کار بماند. اگر قفس خیلی بلند باشد، تکه تکه جوش می‌دهند و پایین می‌فرستند.
۳. شست و شوی گمانه
بعد از گذاشتن قفس، باید مطمئن شوند ته گمانه تمیز است. برای همین، لوله‌ای به اسم ترمی وارد گمانه می‌شود و با جریان دوغاب بنتونیت، ذرات معلق یا گل و لای باقی‌مانده از ته گمانه شسته می‌شود. این کار آنقدر ادامه پیدا می‌کند تا دوغاب خروجی شفاف بشود و مطمئن شوند که گمانه آماده بتن ریزی است.
۴. بتن ریزی
در آخر، با استفاده از همان لوله ترمی، بتن تازه از پایین به بالا داخل گمانه ریخته می‌شود. این روش باعث می‌شود آب یا خاک وارد بتن نشود. بتن ریزی باید بدون توقف انجام شود تا بتن تازه یکنواخت بماند و کیفیتش حفظ شود. معمولا سطح بتن را کمی بالاتر از تراز نهایی نگه می‌دارند تا در مرحله بعد بتوان راحت تر آن را برید و به سطح مورد نظر رساند.
پیشنهاد ناشر
ممکن است این را نیز بپسندید: کنج قالب
مزایای استفاده از شمع بتنی درجا
از مزایای استفاده از شمع بتنی درجا می توان موارد زیر را عنوان کرد.
- جنس و طراحی پوسته شمع باعث ایجاد مقاومت متعادل می‌شود که اجازه می‌دهد شمع به طور موثر و یکنواخت بدون نیاز به نیروی زیاد در زمین فرو برود.
- پس از بتن ریزی، شمع دیگر توسط نیروهای خارجی قابل جابجایی یا آسیب نیست و ساختار آن پایدار می‌ماند.
- وقتی پوسته شمع در زمین فرو می‌رود، امکان بازرسی داخلی آن وجود دارد تا از سلامت آن و مناسب بودن شرایط خاک برای ادامه بتن ریزی اطمینان حاصل شود.
- شمع های دارای غلاف (کیسینگ) انعطاف پذیری بالایی دارند و به آسانی می‌توان طول آنها را بر اساس نیاز پروژه و شرایط خاک کوتاه یا بلند کرد.
شمع بتنی درجا یک روش کارآمد و منطقی برای فونداسیون های عمیق است که علاوه بر صرفه جویی در زمان و مصالح، هزینه‌های حمل و نقل را هم کاهش می‌دهد. این شیوه امکان اجرای دقیق و مطمئن در عمق‌های مختلف را فراهم می‌کند و به خوبی از پس تحمل بارهای سنگین سازه‌ها برمی‌آید. به همین دلیل، شمع بتنی درجا انتخابی منطقی و قابل اعتماد برای پروژه‌های عمرانی است که هم از لحاظ اقتصادی و هم از نظر کیفیت اجرایی رضایت بخش خواهد بود.
بدون دیدگاه