هر سازه دارای بخشهای مختلفی است که نیاز به قالب بندی دارد. یکی از این بخش ها، ستون است که در این مقاله درباره ستون ها و نحوه قالب بندی آنها به تفصیل صحبت خواهیم کرد.
ستون چیست؟
ستون یکی از بخش های مهم و مورد توجه در هر سازه بتنی بشمار میاید که وظیفه تحمل بار و فشار وارده بر سازه را برعهده دارد. بر این اساس، قالب بندی ستون بر اساس استانداردهای مورد تایید باید انجام گیرد و در میان انواع قالب بتن از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. میتوان گفت ستون ها بار ناشی از سقف، دال و تیر را به فونداسیون منتقل میکنند.
انواع ستون در سازه های بتنی کدامند؟
ستون ها را بر اساس نوع آرماتور، بارگذاری، نسبت لاغری و شکل هندسی به چند دسته میتوان تقسیم کرد.
الف: دستهبندی بر اساس نوع آرماتور که شامل ستون تنگ دار، ستون مارپیچ و ستون مرکب یا کامپوزیت میباشد.
ب: دستهبندی بر اساس بارگذاری که شامل ستون تحت بار محوری، ستون تحت بار خارج از مرکز تک محوری و ستون تحت بار خارج از مرکز دو محوری میباشد.
پ: دستهبندی بر اساس نسبت لاغری شامل ستون های کوتاه و بلند میباشد.
ت: انواع قالب ستون در سازه بر اساس شکل که شامل ستون مربعی یا مستطیلی، قالب ستون گرد یا مدور، ستون نوع L، ستون نوع T، ستون نوع Y، ستون نوع V، ستون شش ضلعی و ستون نوع قوسی میباشد.
سیستم قالب بندی ستون بتنی
سیستم های قالب بندی ستون که اکنون در دسترس می باشند، معمولاً طبیعتی مدولار دارند و امکان سرهم کردن و مونتاژ سریع در محل را فراهم می کنند؛ به طوری که کار نیروی انسانی را به حداقل می رساند. این قالب ها در انواع فولادی، آلومینیومی، پلاستیکی و حتی مقوایی (یک بار مصرف ولی قابل بازیافت) می باشند و دارای تنوع ابعاد بسته به مقطع بتن مورد نظر می باشند.
نوآوری، منجر به ساخت سیستم قالب بندی بتن تطبیق پذیر و چند بار مصرفی شده است که می توان آن ها را در پروژه با سایز های مختلف به کار برد. برای اجرای قالب سرستون نیز به انتخاب سیستم قالب بندی ستون مناسب نیاز است.

انواع قالب ستون
برای پروژه های ساختمانی مختلف، انتخاب قالب مناسب برای ستونها اهمیت زیادی دارد. این قالب ها با استفاده از مواد مقاومی چون فولاد ساخته می شوند تا نیازهای مختلف پروژه های ساختمانی را برآورده کنند. قالب بندی ستون به دلیل دقت بالا و قابلیت اطمینان، در ایجاد ساختارهای استوار و با کیفیت نقش حیاتی ایفا می کند. این قالب ها در دو نوع مختلف در دسترس هستند که شامل قالب ستون مدولار و خاص می شود.
قالب های ستون مدولار به دلیل طراحی انعطاف پذیر خود، امکان قالب بندی ستون ها در اندازه های مختلف را بدون محدودیت فراهم می کنند. این قالب ها با قابلیت تنظیم و سازگاری بالا، به شما این امکان را میدهند که با سهولت و دقت بیشتری، ستون های مختلف را به شکل دلخواه بسازید. از طرفی دیگر، قالبهای ستون خاص می توانند در اشکال و ابعاد مختلفی از جمله قالب های مدور، قالب های با مقاطع هندسی خاص و حتی قالب های با طراحی های پیچیده تر تولید شوند تا با نیازهای خاص پروژهها مطابقت داشته باشند. این قالب ها به دلیل هزینه بالاتر تولید و زمان بیشتری که برای طراحی و ساخت آنها نیاز است، معمولا در پروژه های بزرگ و حساس مورد استفاده قرار می گیرند و به پیمانکاران این امکان را می دهند تا به دقت و با کیفیت بالا، سازههای بتنی را با اشکال و ابعاد خاص اجرا کنند.
استفاده از قالب ستون خاص میتواند به بهبود کیفیت نهایی سازه های بتنی، کاهش زمان اجرا و افزایش دقت در فرآیند ساخت کمک کند و به ویژه در پروژه هایی که نیاز به طراحی های خاص و منحصر به فرد دارند، از اهمیت بالایی برخوردار است.
انتخاب نوع قالب به عواملی مانند ابعاد ستون، ارتفاع، شرایط محیطی و بودجه پروژه بستگی دارد. قالب های فلزی به دلیل دوام و قابلیت استفاده مجدد، برای پروژه های بزرگ توصیه میشوند، در حالی که قالبهای چوبی برای پروژه های کوچک تر گزینه های مناسبی هستند.
اصول قالب بندی ستون
اصول قالب بندی ستون بر پایه ایجاد یک ساختار موقت اما محکم استوار است که بتن را تا زمان سخت شدن آن حمایت کند. اول از همه، باید به ایمنی و دقت فکر کنیم؛ قالب باید طوری طراحی شود که فشار بتن تازه – که می تواند تا چند تن برسد – را تحمل کند، بدون اینکه تغییر شکل دهد یا نشتی ایجاد شود. در پروژه های ساختمانی، پل ها و سازه های بزرگ، استفاده از ورق های فولادی برای رویه قالب ها رایج است چون مقاومت بالایی در برابر فشار دارند و می توان آن ها را چندین بار استفاده کرد. از سوی دیگر، پلای وود (تخته های چندلایه چوبی) گزینه ای سبک تر و اقتصادی تر است، به خصوص برای سطوح صاف و بدون نقص، که در ساختمان های مسکونی کاربرد زیادی دارد.
یکی از اصول کلیدی، تراز بودن و عمود بودن قالب است. اگر ستون کمی کج شود، کل سازه ممکن است تحت تاثیر قرار گیرد. همچنین، باید به بارهای جانبی مانند باد یا لرزش های اجرایی توجه کرد. در پل ها، جایی که ارتفاع بیشتر است، سیستم های قالب بندی باید با پشتیبان های اضافی مانند لوله های داربستی تقویت شوند. به یاد داشته باشید، هدف نهایی ایجاد یک سطح بتن صاف و بدون حفره است، که این کار با روغن کاری قالب ها قبل از بتن ریزی آسان تر می شود. در تجربه من، رعایت این اصول نه تنها کیفیت را بالا می برد، بلکه هزینه های تعمیرات بعدی را کاهش می دهد.

قالب بندی ستون های بتنی چگونه انجام میشود؟
همانطور که می دانید همه سازه های بتنی نیاز به قالب بندی دارند. ستون ها هم از این قاعده مستثنی نیستند. قالب بندی میتواند به شیوه های مختلفی از قبیل فلزی، چوبی و پلاستیکی انجام شود. رایج ترین نوع قالب بندی در ایران قالب بندی فلزی مدولار است که به دلیل استحکام آن بدفعات زیاد قابل استفاده است.
قالب بندی در بخشهای مختلفی از ساختمانهای بتنی اجرا میشود. فرایند قالب بندی در همه ستون ها تقریبا یکسان است ولی بر اساس نوع سازه، شکل قالب ممکن است متفاوت باشد.
نکات مهم اجرای سیستم قالب بندی ستون
1- انتخاب نوع و کیفیت قالب بسیار مهم است، بخصوص اگر قالب دست دوم باشد و یا اینکه قصد داشته باشید از آن برای دفعات بیشتر استفاده کنید.
2- مصالح استفاده شده برای ساخت ستون بتنی باید از لحاظ کارایی و کیفیت در حد مطلوب باشند تناسب بین میزان ماسه و سیمان و نحوه آماده نمودن ملات باید مورد توجه باشد.
3- ساخت قالب باید طوری باشد که هنگام عملیات قالب برداری براحتی برداشته شده و باز و بست به راحتی میسر باشد.
4- پنل قالب های ستون، برای تحمل حداکثر فشارهای معین وارده از بتن طراحی شده اند. برای قرار گرفتن فشار بتن در محدوده معین، باید سرعت بتن ریزی تنظیم شود.
5- منافذ و پایه قالب های مونتاژ شده باید به طور مناسبی مهار شوند تا از جابجایی و نشت شیره بتن در حین بتن ریزی جلوگیری شود.
6- به زمان و شیوه باز کردن قالب توجه کنید. قالب برداری باید به موقع انجام شود و برای باز کردن قالب از وارد کردن ضربه محکم پرهیز کنید که باعث ایجاد ترک در بتن ستون میشود و کیفیت ستون به شدت پایین میاید.
7- قالب بتن فلزی را باید با روغن چرب کرد تا بتن به آنها نچسبد؛ البته روغن زیادی نباید استفاده کرد که به داخل بتن نفوذ کند. (روغن های مخصوصی برای این کار وجود دارد اما در ایران در ۹۰ درصد کارها از روغن سوخته ماشین استفاده می شود.)

اجزای قالب بندی ستون
یک سیستم قالب بندی ستون مانند یک پازل است که اجزای آن باید دقیق با هم جفت شوند. اصلی ترین اجزا عبارتند از:
- پانل ها یا رویه قالب: معمولاً از ورق های فولادی ۳ تا ۴ میلی متری یا پلای وود مقاوم ساخته می شوند. ورق های فولادی برای دوام بیشتر و پلای وود برای سطوح صاف تر استفاده می شود.
- کنج ها: برای ایجاد زوایای دقیق در گوشه ها، که می تواند بیرونی یا داخلی باشد. در سیستم های مدولار، کنج های ۱۵۰ سانتی متری رایج است.
- پشتیبان ها (یوغ یا پشت بند): لوله های داربستی، جک های مایل یا تسمه های فلزی که فشار را توزیع می کنند.
- اتصالات: پین و گوه، بست قورباغه ای یا نبشی پانچ شده برای اتصال پانل ها.
- رامکا یا پاشنه بتن: لایه ای ۱۰ سانتی متری در پایه برای تراز کردن.
در پل ها، اجزای اضافی مانند فریم های فولادی کامل برای تحمل بارهای بیشتر اضافه می شود. انتخاب اجزا بستگی به شکل ستون (مربع، مستطیل یا چند ضلعی) دارد و همیشه باید کیفیت آن ها را چک کرد تا از تابیدگی جلوگیری شود.
مراحل قالب بندی ستون بتنی
مرحله اول: اجرای رامکا
مرحله دوم: تهیه قالب
مرحله سوم: تمیز کردن قالبها
مرحله چهارم: روغن کاری
مرحله پنجم: بستن قالب
مرحله ششم: تراز کردن قالب بندی
آموزش قالب بندی ستون بتنی؛ مراحل اجرایی گام به گام
- آماده سازی محل و آرماتوربندی: تراز کف و موقعیت ستون مشخص و آرماتورها طبق نقشه قرار داده و مهار می شوند. فاصله مناسب بین آرماتور و قالب (کاور) تأمین گردد.
- انتخاب و آماده سازی قالب: پانل ها (ورق فولادی یا پلای وود) بررسی، تمیز و در صورت نیاز روغن قالب (release agent) زده می شود تا پس از باز کردن، سطح بتنی سالم بماند.
- مونتاژ پانل ها و پروفیل ها: پانل ها با بولت و بست مونتاژ شده و پروفیل های نگهدارنده نصب می شوند. تراز قائم و محور ستون با ابزار نوری یا شاقولی کنترل می شود.
- مهاربندی و پشتیبانی: شاقول و مهارهای جانبی نصب و گرفتگی ها (wedge و clamp) بسته می شود تا در برابر فشار بتن مقاومت کنند.
- کنترل نشت و درزها: درزها چک و نوار یا درزگیر لازم نصب می شود.
- بتن ریزی مطابق روش: بتن با پمپ یا سبد به داخل قالب هدایت و با ویبره بیرونی/داخلی تراکم می شود.
- عمل آوری و باز کردن قالب: پس از رسیدن بتن به مقاومت لازم مطابق مشخصات (و طبق نظر ناظر)، قالب باز می شود و عملیات تکمیلی (نرمه گیری، صیقل یا ترمیم گوشه ها) انجام می پذیرد.

مزیت های استفاده از قالب ستون
1- افزایش سرعت و بازده در اجرا
2- سادگی باز و بست کردن قالب ها و عدم نیاز به نیروی کار ماهر
3- برخی از سیستم های قالب بندی ستون را می توان به صورت مونتاژ شده به سایت منتقل کرد و آماده بتن ریزی باشد.
4- طراحی مهندسی سیستم قالب بندی مدولار ستون ها مونتاژ دقیق قالب ها را ممکن می سازد و با ایجاد مقاطع مختلف با اتصال پنل ها به یکدیگر کمک شایانی به مجریان پروژه می نماید.
5- اجرای مقاطع بتنی با کیفیت سطح بالا
نکات ایمنی در اجرای سیستم قالب بندی ستون
این سیستم قالب بندی امکان نصب تجهیزات جانبی مانند جان پناه ها و نردبان ها و … را داراست.
برای سیستم های دارای قالب یک بار مصرف، پلتفرم های کار برای بتن ریزی باید به طور جداگانه احداث شود تا امکان دسترسی ایمن به بالای قالب های ستون فراهم شود.
قالب های فلزی استحکام بالاتری نسبت به سایر قالب ها دارد.
روند مونتاژ ساده بوده و به تیم اجرایی اجازه می دهد تا جنبه های ایمنی بیش از پیش رعایت شوند.
معمولاً این سیستم های قالب بندی به حداقل ابزار نیاز دارند.
از آنجا که سیستم قالب بندی ستون از درجه اهمیت بالایی در ساختمان سازی دارد، لذا آشنایی با نوع و انواع قالب بندی ستون خالی از لطف نیست.
حداکثر ارتفاع قالب بندی ستون
حداکثر ارتفاع قالب بندی به چند عامل بستگی دارد: نوع سیستم قالب (مدولار فولادی، قالب های ترکیبی با پلای وود، یا قالب های خرک دار)، بارگذاری موقت، روش پشتیبانی (شاکینگ/شورینگ) و ضوابط محلی/دستورالعمل مهندس سازه.
راهنمای عملی (مقدارهای معمول):
- هر «لِیف» (مرحلهٔ مونتاژ عمودی) در سیستم های متعارف معمولاً بین 2 تا 4 متر تعیین می شود تا امکان باز و بسته سازی آسان و کنترل کیفیت فراهم گردد.
- با استفاده از سیستم های مدولار فولادی تقویت شده و شاقولی کردن مناسب، می توان هر لِیف را تا 5–6 متر نیز اجرا کرد؛ اما برای چنین ارتفاع هایی باید محاسبات سازه ای و ایمنی توسط مهندس انجام پذیرد.
- برای ارتفاع های بلند ستون در پل ها یا سازه های خاص، معمولاً از شاسی های نگهدارنده موقت و یا قالب های لغزشی (slipform) استفاده می شود که قواعد و محاسبات ویژهٔ خود را نیاز دارند.
همواره تأکید می شود که تصمیم نهایی دربارهٔ حداکثر ارتفاع و ترتیب اجرای لِیف ها باید بر اساس محاسبات طراحی، استانداردها و نظر ناظر پروژه تعیین شود.

راهنمای خرید سیستم قالب بندی ستون
هنگام خرید سیستم قالب بندی ستون، اولین قدم ارزیابی نیازهای خاص پروژه شما می باشد. ابعاد ستون، ارتفاع و نوع سازه از جمله عواملی هستند که بر انتخاب قالب بندی ستون بتنی مناسب تاثیر می گذارند. برای پروژه های بزرگ و نیازمند دوام بالا، قالب های فلزی به دلیل مقاومت و امکان استفاده مجدد گزینه مناسبی هستند.
نوع مواد ساخت قالب نیز به طور قابل توجهی بر عملکرد و دوام آن تاثیر می گذارد. قالب های فلزی به خاطر مقاومت بالا در برابر فشار بتن و طول عمر طولانی، برای استفاده های مکرر و پروژه های با مقیاس بزرگ مناسب هستند.
همچنین، توجه به جزئیات فنی مانند ضخامت ورق های فلزی، نوع ورق مورد استفاده در ساخت سیستم قالب بندی ستون به شما کمک می کند تا انتخاب بهتری داشته باشید. قالب ستون های طراحی و تولید شده در مجموعه تنها پولاد با استانداردهای مهندسی مطابقت دارند و شما می توانید با اطمینان خاطر این محصول را خریداری کنید. همچنین، تماس و دریافت راهنمایی های لازم از کارشناسان و متخصصان فروش تنها پولاد می تواند به شما در انتخاب مناسب ترین قالب برای پروژه تان کمک کند و هزینه های اضافی را کاهش دهد.
قیمت سیستم قالب بندی ستون
قیمت قالب های ستون به عوامل مختلفی از جمله جنس، کیفیت، ابعاد و نوع قالب بستگی دارد. در ادامه این مطلب برخی از عوامل تعیین کننده قیمت سیستم قالب بندی ستون را عنوان خواهیم کرد.
جنس قالب: قالب ها معمولا از مصالح مختلفی مانند چوب، فلز (فولاد و آلومینیوم) ساخته می شوند. در ایران معمولا این قالب ها از جنس فولاد و فلزی هستند و در مجموعه تنها پولاد نیز قالب ها به دلیل برخورداری از استحکام کافی از جنس فلز تولید می شوند. قالب های فلزی به دلیل دوام و قابلیت استفاده مجدد، معمولا قیمت بالاتری دارند.
قالب های نو و دست دوم: قالب های نو معمولا گران تر از قالب های دست دوم اما از استحکام و کیفیت کافی برخوردار هستند. قالب های دست دوم ممکن است با قیمت کمتری عرضه شوند، اما کیفیت و ایمنی آن ها ممکن است کمتر باشد.
ابعاد و نوع قالب: قیمت قالب ها با در نظر گرفتن ابعاد (عرض و ارتفاع) و نوع آن ها، ممکن است متفاوت باشد. به عنوان مثال، قالب های ستون با ابعاد بزرگ تر معمولا قیمت بالاتری دارند.
تجهیزات جانبی: برخی از قالب ها ممکن است با تجهیزات جانبی قالب بندی مانند پشت بند قالب و سکوی بتن ریزی عرضه شوند که این موارد نیز بر قیمت نهایی تاثیر می گذارد.
به طور کلی، برای تعیین قیمت دقیق قالب ستون، بهتر است با مهندسان و کارشناسان فروش مجموعه تنها پولاد تماس حاصل فرمایید.

قالب بندی ستون فلزی؛ مزایا و نکات ویژه
قالب های فولادی به دلیل مقاومت بالا و دوام، در پروژه های تکراری (مثل پل ها، سازه های صنعتی و مجتمع های چندطبقه) بسیار مورد استفاده اند.
مزایا:
سطح بتن صاف و یکنواخت با نیاز کمتر به عمل آوری سطحی.
عمر مفید بیشتر و قابلیت استفاده مجدد بالاتر نسبت به پلای وود.
دقت ابعادی بالاتر و سرعت باز/بست بیشتر در سیستم های مدولار.
نکات اجرایی:
ورق های فولادی باید ضد زنگ یا با پوشش محافظ نگهداری شوند تا زنگ زدگی و خوردگی عملکرد را کاهش ندهد.
در صورت استفاده ترکیبی (ورق فولادی در کنار پلای وود) باید تمهیدات جلوگیری از تماس مستقیم فلز و چوب مرطوب در نظر گرفته شود.
تعمیرات و تعویض لبه ها و نقاط پر سایش باید دوره ای انجام شود تا کیفیت سطح بتن در تکرارهای بعدی حفظ گردد.
قالب بتن ریزی ستون؛ روش ها و توصیه های کیفیتی
روش انتقال بتن: در پروژه های معمول از پمپ بتن یا سبد (bucket) استفاده می شود. انتخاب باید به گونه ای باشد که از افت کیفیت بتن (جدایش، آب بستگی) جلوگیری شود.
ترتیب و سرعت ریختن: بتنی که در قالب ریخته می شود باید در اسرع وقت و با توالی مناسب ریخته و ویبره شود تا جدایش رخ ندهد. ریختن طولانی و ناپیوسته برای ستون های باربر مناسب نیست.
تراکم بتن: استفاده از ویبره داخلی (در صورت امکان) یا ویبره بیرونی در فواصل معین برای حذف حباب های هوا ضروری است.
کنترل دما و عمل آوری: در شرایط گرم یا سرد، اقدامات عمل آوری (کیورینگ) باید مطابق دستورالعمل انجام شده و حداقل تا رسیدن به مقاومت قابل قبول ادامه یابد.
باز کردن قالب: زمان باز کردن قالب بسته به نوع بتن، سیمان، دما و مشخصات پروژه متفاوت است؛ معمولاً تا رسیدن به درصدی از مقاومت طراحی یا تا زمان تعیین شده توسط ناظر صبر می شود.
برای انتخاب قالب بندی ستون مناسب، باید به عواملی مانند ابعاد ستون، ارتفاع، نوع سازه، تعداد دفعات استفاده، شرایط محیطی و بودجه پروژه توجه کنید. قالب های فلزی به دلیل مقاومت بالا و قابلیت استفاده مجدد، برای پروژه های بزرگ و نیازمند دوام بالا مناسب هستند.
تنها پولاد انواع قالب های ستون را ارائه میدهد، از جمله: قالب مدولار، قالب لارج پنل، قالب گرد، قالب هشت ضلعی، قالب L شکل، قالب هوپاد و قالب های مخصوص پل و سرستون.
شما میتوانید با تماس با کارشناسان فروش تنها پولاد، نیازهای پروژه خود را مطرح کرده و از مشاوره تخصصی برای انتخاب مناسب ترین سیستم قالب بندی ستون بهرهمند شوید. این مشاوره به شما کمک میکند تا انتخابی بهینه و اقتصادی داشته باشید.
سیستم قالب بندی ستون فلزی دارای استحکام بالا، عمر طولانی، دقت ابعادی بالا، مقاومت در برابر رطوبت و قابلیت استفاده مجدد است. این ویژگیها این نوع روش قالب بندی ستون را برای پروژه های بزرگ و با کیفیت بالا مناسب میسازد.
